การนวดตอกเส้น (Tapping Line  or  Hammer massage)
         ประวัติ: การนวดตอกเส้นเป็นภูมิปัญญาแบบลานนาซึ่งเป็นการรักษาแบบโบราณมีความศักดิ์สิทธิ์ถ่ายทอดความรู้สืบทอดกันมาประมาณ 725 ปี ตั้งแต่สมัยเชียงแสน ตามตำราที่บอกกล่าวมาแต่ดั้งเดิมและสืบทอดให้แก่คนในครอบครัว ญาติพี่น้องเท่านั้น ส่วนผู้สืบทอดที่ไม่ใช่ญาติการคัดเลือกให้สืบทอดต้องอาศัยทักษะ ดูนิสัยใจคอของผู้เรียนว่ามีศีลธัมมํหรือไม่ ทำให้ศาสตร์นี้เกือบจะหมดไปเพราะขาดการสืบทอดแบบจริงจัง การนวดตอกเส้นเป็นภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้าน หมอตอกเส้นเป็นหมอรักษาอาการเจ็บป่วยของคนไข้ที่ไม่หวังผลประโยชน์ทางธุรกิจหรือเรียกร้องผลประโยชน์อื่นใดนอกจากค่าขันครูเท่านั้น ผู้ที่เรียนวิชาตอกเส้นให้ดีต้องเรียนคู่กับธัมมํด้วย

การตอกเส้นคือ: การรักษาอาการเจ็บป่วยเกี่ยวกับเส้นและโรคต่างๆในร่างกายโดยการใช้ลิ่มและค้อนเป็นการกระตุ้นสั่นสะเทือน
      

      ผู้เป็นหมอตอกเส้น:

          จะต้องมีความรู้เกี่ยวกับเส้นต่างๆโดยเฉพาะเส้นสิบ การตอกเส้นเป็นการรักษาที่คลายเส้นได้เร็วกว่านวด เพราะมุ่งเน้นการกระตุ้นจุดหรือเส้นที่สำคัญในร่างกายของคน หมอบางคนใช้การตอกเส้นร่วมกับการนวด การตอกเส้นจะตอกเส้นที่มีอาการตึงมากๆจนเส้นคลายจึงนวดการเจ็บป่วยจะหายเร็วขึ้น ก่อนทำการตอกเส้นต้องทำพิธีไหว้ครูอาจารย์ด้วยคาถาชุมนุมเทวดาทำการเสกเป่าฆ้อนและลิ่ม(สลูปหัวฆ้อน) เพื่อประสิทธิผลในการรักษา ป้องกันมิให้กล้ามเนื้อและเส้นเลือดแตกให้ทาน้ำมันว่านสมุนไพร ก่อนทำการตอกเส้นต้องซักประวัติให้ผู้ป่วยเล่าอาการเจ็บตรงไหน เป็นนานเท่าใด หมอทำการวินิจฉัยมีภาพประกอบ และทำพิธีตั้งขันครู แล้วทำการตอกเส้น ความรู้สึกขณะถูกตอกเส้นเหมือนมีกระแสไฟฟ้าวิ่งอยู่ภายในเส้นตามร่างกาย จะมีอาการปวด 15-20 นาทีจึงหายหลังจากความรู้สึกเหมือนมีกระแสไฟฟ้าวิ่งหมดไป การตอกเส้นทำให้เส้นที่อยู่ลึกลงไปดีดขึ้นมาทำให้ทำการรักษาเส้นได้ง่าย การตอกเส้นเป็นการกระตุกเส้นที่อยู่ลึกให้สะดุ้งขึ้นมาและกระตุ้นกล้ามเนื้อและเส้นเอ็น ให้เลือดสูบฉีดมากขึ้น จากนั้นใช้น้ำมันสมุนไพรหรือลูกประคบในการรักษา เพื่อให้ยาซึมเข้าได้ดี

 เส้นเอ็นแบ่งออกเป็น 2 ประเภท 
         1. เส้นเอ็นใหญ่ (เส้นหลัก) 2. เส้นเอ็นเล็ก (เส้นรอง)
          เส้นเอ็นทั้ง 2 เส้น มีความสัมพันธ์กัน ทั้งด้านหน้าและด้านหลัง  ซีกซ้ายและซีกขวา
ประโยชน์ของการตอกเส้น: ปรับกล้ามเนื้อที่แข็งเกรงให้อ่อนนุ่ม และปรับสมดุลย์ของร่างกาย  ทำให้เลือดลมเดินสะดวก ลดอาการปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อ
โรคที่ตอกเส้นรักษาได้ : 1. ปวดส้นเท้า 2. ข้อเท้าแพลง  3.ตะคริวน่อง  4.ปวดเข่า 5.นิ้วล๊อค 6.ปวดข้อศอก  7.ปวดหลัง(เอว) 8.สะบักจม(ไหล่ติด) 9.คอตกหมอน  10.ปวดศรีษะ(ไมเกรน) 11.อัมพฤกษ์-อัมพาต 12.เหน็บชา 13.หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท  14.เหน็บชา 15.เก๊าท์   16.เส้นเลือดตีบ- ขอด
โรคที่ห้ามตอกเส้น:1. โรคหัวใจ 2.โรคประสาท    3.บริเวณแผลที่เป็นมะเร็ง  4. บริเวณอักเสบ บวม แดง ร้อน บวมพอง            5. โรคความดันโลหิตสูง   6.เป็นไข้
เมื่อมีอาการเหล่านี้ การตอกเส้น จะทำให้อาการกำเริบ เพราะทำให้เลือดสูบฉีดมากขึ้น
การตรวจร่างกาย :
1.บริเวณเส้นที่จะตอกมีอาการบวม แดง ให้ใช้นิ้วกดเบ่าๆ ถ้าเจ็บไม่ควรตอก
2.บริเวณเส้นที่จะตอกมีอาการเส้นเอ็นแข็ง นิ้วกดไม่ลง ไม่มีอาการปวด ควรตอกเส้น เพราะได้ผลดีกว่านวดธรรมดา
อุปกรณ์ในการนวดตอกเส้น :
 1. ขันครู (มีเครื่องไหว้ครูตามตำราโบราณ)
 2. ฆ้อน และลิ่ม (ไม้ฟ้าฝ่า ไม้มะค่า ไม้มะขาม เขาสัตว์ งาช้าง)
 3. น้ำมันว่านสมุนไพร
 4. ลูกประคบ
ความหมายของดอกไม้ไหว้ครู

หญ้าแพรก  หมายถึง เป็นสัญญาลักษณ์ความอดทน
ดอกมะเขือ  หมายถึง เป็นสัญญาลักษณ์ความอ่อนน้มถ่อมตน
ดอกเข็ม  หมายถึง เป็นสัญญาลักษณ์ความเฉลียวฉลาด
ท่านวดตอกเส้น:   1.นอนหงาย  2.นอนตะแคง  3.นอนคว่ำ  4.ท่านั่ง
ขั้นตอนการเรียนตอก
 1.มอบพานไหว้ครูฝากตัวเป็นศิษย์      2.ไหว้ครูผู้สอน และเจ้าของตำรา3.ครูมอบฆ้อนไม้และลิ่มไม้
 เริ่มเรียน
 1.ตอกหมอน
 2.ก่อนเริ่มตอกเส้น ให้เปิดธาตุก่อน
 

2.1 เปิดธาตุ ดิน (นั่งทางด้านซ้าย) ห่างจากสะดือ 2 นิ้ว
  2.2 เปิดธาตุน้ำ เหนือสะดือ1 นิ้ว
  2.3 เปิดประตูลม บริเวณหัวตะคากโดยเรียงนิ้วหงายมือ
  2.4 เปิดธาตุลม (นั่งทางด้านขวา) ห่างจากสะดือ 2 นิ้ว
  2.5 เปิดธาตุไฟ เหนือสะดือ 1 นิ้ว
  2.6 เปิดอากาศธาตุ ใต้สะดือ 2 นิ้ว
  2.7 เปิดปัญจธาตุ
  2.8 เปิดประตูลม บริเวณหัวตะคากโดยเรียงนิ้วหงายมือ
3. ตอกเส้นพื้นฐาน ขาท่อนบน ขาท่อนล่าง

4.ตอกเส้นพื้นฐาน ขาท่านอนตะแคง

4.นวดตอกเส้นพื้นฐานหลัง ท่านอนคว่ำ

 

5.นวดตอกเส้นพื้นฐานหลัง ท่านั่ง

น้ำมันสำหรับใช้การตอกเส้น
น้ำมันว่านสมุนไพร(เสมอภาค)
 1.เปราะหอม  
 2.รากเจตมูลเพลิง
 3.ลูกกรวยป่า
 4.กระดูกงูเหลื่อม
 5.กานพลู
 6.ดอกจันท์
 7.ลูกจันทน์
 8.พริกไทย
 9.เทียน 
 10.น้ำมันงา 
 11.การบูร/พิมเสน
วิธีทำ           :  ทอดกับน้ำมันงา กรอง
สรรพคุณ     : ทำให้เส้นเอ็นหย่อน และยืดได้ดี เพิ่มความยืดหยุ่นของเส้นเลือดและผิวหนัง

คุณสมบัติของผู้ เข้าเรียน หลักสูตรนวดตอกเส้น : ต้องผ่านหลักสูตรผู้ช่วยแพทย์แผนไทยการนวดแผนไทย 330 - 372 ชั่วโมง หรือต้องผ่านหลักสูตรดังกล่าวก่อน
ข้อมูลอ้างอิง : จาก นางสาวภัคสวีร์  แก่นโพธิ์  (พท.ภ./บ.ว./บ.ผ./พ.น.ท.)โรงเรียนนวดแผนไทย วัดชีป่าสิตาราม ลพบุรี และศูนยศึกษาและส่งเสริมสุขภาพแพทย์แผนไทย จังหวัดลพบุรี ,อ.เมือง,จ.ลพบุรี 15000,โทร 03-661-2911 หรือ 094-959-3924   รวบรวมโดย พท.ภ อรรณพ  ผลบุณยรักษ์